Het persoonsbewijs van Roelof Klok

Ergens tussen de vele spullen die mijn oma Jo heeft bewaard kwam onlangs een nieuwe schat naar boven. Een schat waarvan ik regelmatig voorbeelden in musea heb zien liggen: het persoonsbewijs van mijn opa. Het was verpakt in een mapje samen met nog wat andere zaken.

Het persoonsbewijs, een voorloper van de identiteitskaart

Een persoonsbewijs is een voorloper van een identiteitskaart en werd in het voorjaar van 1941 ingevoerd¹. Vanaf dat moment was iedere Nederlander vanaf 15 jaar verplicht om het identiteitsbewijs altijd bij zich te dragen. Het persoonsbewijs is een van de meest geavanceerde identiteitsbewijzen van Europa in die tijd. Hierdoor was het moeilijk na te maken² Op het bewijs staan een foto, handtekening en vingerafdruk.

Voor de Duitsers was het document handig om Nederlanders makkelijker te controleren, bijvoorbeeld om te zien of ze tewerkgesteld waren in Duitsland of van Joodse afkomst waren. De Duitsers noemden het document “Ausweis”.

Veel persoonsbewijzen zijn in de afgelopen jaren verloren gegaan. Dat die van mijn opa bewaard is gebleven is erg bijzonder en was een grote verrassing voor de familie.

Het persoonsbewijs van Roelof Klok

Het persoonsbewijs van Roelof Klok is uitgegeven in ‘s-Gravenhage op 10 oktober 1941. Wanneer we kijken naar zijn tijdlijn, weten we dat hij dat jaar ook op de foto is gegaan met zijn ouders te gelegenheid van hun 25-jarig huwelijksjubileum.

Een onzekere periode tijdens de Tweede Wereldoorlog

Verder weten we niet veel van Roelof Klok in de periode tussen 1941 en 1945. Terwijl dit wel een belangrijke periode is vanwege de chaos in Nederland door de Tweede Wereldoorlog. Er zijn echter aanwijzingen dat Roelof in deze periode ondergedoken heeft gezeten, zoals vermeld wordt op een getuigenschrift.

Het feit dat hij zijn persoonsbewijs in oktober 1941 in ontvangst heeft genomen, betekent dat hij in die periode dus zeer waarschijnlijk nog in Den Haag of Loosduinen verbleef. Dit is later dan wat ik verwachtte.

Adressen op het persoonsbewijs

Op het persoonsbewijs staan drie adressen vermeld, waarvan twee adressen met een dagtekening. Het adres Haagweg 153 in Loosduinen wordt twee keer genoemd, onder elkaar. De datum is moeilijk leesbaar. Eerst dacht ik 30-11-1940 te lezen, maar wanneer je de datums naast de tijdlijn van Roelof legt, blijkt het om 1945 te gaan.

Het tweede adres, Ballast 28 in Coevorden, vinden we gelukkig ook terug in de tijdlijn van Roelof. De datum in het persoonsbewijs is namelijk zeer moeizaam te lezen. In 1947 schrijft hij zich in op dit adres. Deze dag en maand komen ook overeen met dat in het persoonsbewijs.

Stapje voor stapje naar een sluitende tijdlijn

Hopelijk kan ik ooit een meer sluitende tijdlijn voor Roelof Klok samenstellen. Zover ben ik nog lang niet, maar alle beetjes helpen. Zo lijkt het nu aannemelijk dat Roelof Klok tot het najaar van 1941 in ‘s-Gravenhage of Loosduinen verbleef en niet eerder vertrok.

Een vergeten krantenknipsel

Ze lijken ook overal tussen de spullen van opa Roel en oma Jo op te duiken: krantenknipsels. Soms zijn ze maar 8 bij 3 cm groot, maar ook deze kleine stukjes blijken vaak weer een waardevol stukje informatie over hun leven te bevatten. Zo ook het krantenknipsel wat bij het persoonsbewijs zat.

Het stukje is getiteld: Ingekomen en vertrokken personen over de week van 6 augustus tot en met 13 augustus 1952. Hierin staan de namen, adressen van herkomst en nieuwe adressen van de ingekomen personen. Bovenaan het knipsel staan twee bekende namen: Klok, R en gezin, en Kuijer, Johanna Everdina.

Weer een stukje tijdlijn

Het jaar 1952 kennen we al als het jaar van het huwelijk van Roelof Klok en Johanna Everdina Kuijer. Ook wisten we dat Roelof ging werken bij de Kabelfabriek in Alblasserdam en dat ze daarom daarheen verhuisden. Nu weten we dat deze verhuizing officieel plaatsvond in de week van 6 tot en met 13 augustus 1952.

Helaas staat er op het knipsel niet geschreven uit welke krant het afkomstig is. Ik heb een vergelijkbaar bericht gevonden in de Klaroen van 15 augustus 1952, maar de tekst is hier net even anders afgedrukt. Wel valt het op dat er nog meerdere personen in dezelfde straat zijn komen te wonen.

Post voor het bruidspaar

In het mapje met de persoonskaart zit ook een envelop met kaart. Deze is gericht aan: Aan het Bruidspaar Klok Kuijer. Het is geadresseerd aan het adres Oostwijk 3 Dedemsvaart. Het is een Gelukstelegram verzonden door de familie Pas uit Almelo. Helaas is het niet bekend wat de relatie was met deze familie. Maar de kaart is prachtig versiert met gouden letters en bloemen. Ik weet zeker dat mijn oma deze prachtig heeft gevonden.

Vervolg

Deze vondsten waren weer een prachtige bijdrage aan de informatie over mijn opa en oma. En zoals iedere bron riepen ze weer nieuwe onderzoeksvragen op. Deze keer waren dit:

• Wie waren de familie Pas uit Almelo die een kaart aan het bruidspaar stuurden?
• In welke krant stond het ingekomen personen knipsel van Roelof Klok en Johanna Everdina Kuijer?
• Welke woning stond er aan de Prinses Irenestraat in Alblasserdam (en waarom kwamen er drie gezinnen in een week te wonen?)
• Waar was Roelof Klok tussen oktober 1941 en juli 1945?

1. verzetsmuseum.nl, geraadpleegd 07-11-2024[↩]
2. tweedewereldoorlog.nl, geraadpleegd 07-11-2024[↩]